Skip to main content
Humanities LibreTexts

3. Latin text with study questions and vocabulary aid

  • Page ID
    113067
  • \( \newcommand{\vecs}[1]{\overset { \scriptstyle \rightharpoonup} {\mathbf{#1}} } \)

    \( \newcommand{\vecd}[1]{\overset{-\!-\!\rightharpoonup}{\vphantom{a}\smash {#1}}} \)

    \( \newcommand{\id}{\mathrm{id}}\) \( \newcommand{\Span}{\mathrm{span}}\)

    ( \newcommand{\kernel}{\mathrm{null}\,}\) \( \newcommand{\range}{\mathrm{range}\,}\)

    \( \newcommand{\RealPart}{\mathrm{Re}}\) \( \newcommand{\ImaginaryPart}{\mathrm{Im}}\)

    \( \newcommand{\Argument}{\mathrm{Arg}}\) \( \newcommand{\norm}[1]{\| #1 \|}\)

    \( \newcommand{\inner}[2]{\langle #1, #2 \rangle}\)

    \( \newcommand{\Span}{\mathrm{span}}\)

    \( \newcommand{\id}{\mathrm{id}}\)

    \( \newcommand{\Span}{\mathrm{span}}\)

    \( \newcommand{\kernel}{\mathrm{null}\,}\)

    \( \newcommand{\range}{\mathrm{range}\,}\)

    \( \newcommand{\RealPart}{\mathrm{Re}}\)

    \( \newcommand{\ImaginaryPart}{\mathrm{Im}}\)

    \( \newcommand{\Argument}{\mathrm{Arg}}\)

    \( \newcommand{\norm}[1]{\| #1 \|}\)

    \( \newcommand{\inner}[2]{\langle #1, #2 \rangle}\)

    \( \newcommand{\Span}{\mathrm{span}}\) \( \newcommand{\AA}{\unicode[.8,0]{x212B}}\)

    \( \newcommand{\vectorA}[1]{\vec{#1}}      % arrow\)

    \( \newcommand{\vectorAt}[1]{\vec{\text{#1}}}      % arrow\)

    \( \newcommand{\vectorB}[1]{\overset { \scriptstyle \rightharpoonup} {\mathbf{#1}} } \)

    \( \newcommand{\vectorC}[1]{\textbf{#1}} \)

    \( \newcommand{\vectorD}[1]{\overrightarrow{#1}} \)

    \( \newcommand{\vectorDt}[1]{\overrightarrow{\text{#1}}} \)

    \( \newcommand{\vectE}[1]{\overset{-\!-\!\rightharpoonup}{\vphantom{a}\smash{\mathbf {#1}}}} \)

    \( \newcommand{\vecs}[1]{\overset { \scriptstyle \rightharpoonup} {\mathbf{#1}} } \)

    \( \newcommand{\vecd}[1]{\overset{-\!-\!\rightharpoonup}{\vphantom{a}\smash {#1}}} \)

    3. Latin text with study questions and vocabulary aid


    DOI: 10.11647/OBP.0035.02

    [20]

    1 Exim Claudius Timarchus Cretensis reus agitur, ceteris criminibus ut solent praevalidi provincialium et opibus nimiis ad iniurias minorum elati: una vox eius usque ad contumeliam senatus penetraverat, quod dictitasset in sua potestate situm an pro consulibus qui Cretam obtinuissent grates agerentur. 2 quam occasionem Paetus Thrasea ad bonum publicum vertens, postquam de reo censuerat provincia Creta depellendum, haec addidit: 3 ‘usu probatum est, patres conscripti, leges egregias, exempla honesta apud bonos ex delictis aliorum gigni. sic oratorum licentia Cinciam rogationem, candidatorum ambitus Iulias leges, magistratuum avaritia Calpurnia scita pepererunt; nam culpa quam poena tempore prior, emendari quam peccare posterius est. 4 ergo adversus novam provincialium superbiam dignum fide constantiaque Romana capiamus consilium, quo tutelae sociorum nihil derogetur, nobis opinio decedat, qualis quisque habeatur, alibi quam in civium iudicio esse.

    20.1:

    • What type of genitive is provincialium?
    • Why is dictitasset in the subjunctive?
    • Parse grates.
    • The sentence contrasts (i) ceteris criminibus with una vox and (ii) ad iniuriam minorum with usque ad contumeliam senatus: what do these contrasts tell us about how Tacitus viewed the attitude of the senate towards provincial administration?

    20.2:

    • Explain the syntax of depellendum.
    • What type of ablative is provincia Creta?
    • Who is Paetus Thrasea? What do his names mean? Where else in the Annals does Tacitus mention him?

    20.3:

    • What are the legislative measures, which Thrasea refers to with Cincia rogatio, Iuliae leges, and Calpurnia scita? (And what is the difference between rogatio, leges, and scita?)
    • Analyse the design of nam culpa quam poena tempore prior, emendari quam peccare posterius est.

    20.4:

    • Explain the mood of capiamus.

    Stylistic Appreciation: Looking at this chapter and in particular Tacitus’ use of language, consider how he injects a moralising excitement and republican sentiments into his account of the trial of Timarchus.

    Discussion Point: What did it take in ancient Rome for a public figure to be counted among ‘the good’ (boni)? What does it take now? Do you agree with Thrasea’s assertion that among good men the delinquencies committed by others will entail excellent laws and precedents of honourable conduct? If so, can you think of examples from recent history as evidence? If not, can you think of counter-examples?

    exim

    then

    Cretensis, -e

    Cretan (from Crete)

    reus agor, agi, actus sum

    I stand trial

    praevalidus, -a, -um

    most powerful

    provincialis, -is, m.

    provincial (resident of one of Rome’s provinces)

    minores, -um, m.pl.

    inferiors, lessers

    elatus, -a, -um

    (here) buoyed up, exalted

    contumelia, -ae, f.

    insult

    penetro, -are, -avi, -atum

    I reach

    dictito, -are, -avi, -atum

    I say frequently

    situs, -a, -um

    located, placed

    an

    whether

    proconsul, -ulis, m.

    proconsul (rank of Roman governor)

    Creta, -ae, f.

    Crete

    obtineo, -ere, -ui, -tentum

    (here) I hold, govern

    grates ago, -ere, egi, actum

    I give thanks

    reus, -i, m.

    defendant

    censeo, -ere, -ui, censum

    I propose

    depello, -ere, -puli, -pulsum

    I banish

    usus, -us, m.

    (here) experience

    probo, -are, -avi, -atum

    I prove (here, impersonal passive)

    patres conscripti, m.pl.

    senators (formal mode of address)

    egregius, -a, -um

    excellent

    honestus, -a, -um

    honourable

    delictum, -i, n.

    misdeed

    gigno, -ere, genui, genitum

    I produce

    licentia, -ae, f.

    corruption

    rogatio, -onis, f.

    legal bill

    candidatus, -i, m.

    electoral candidate

    ambitus, -us, m.

    bribery

    magistratus, -us, m.

    magistrate

    avaritia, -ae, f.

    greed

    scitum, -i, n.

    decree

    pario, -ere, peperi, partum

    I bring about, produce

    culpa, -ae, f.

    wrongdoing

    emendo, -are, -avi, -atum

    I reform (here, pass. infin. = ‘being reformed’)

    pecco, -are, -avi, -atum

    I commit an offence

    constantia, -ae, f.

    steadfastness

    tutela, -ae, f.

    protection

    derogo, -are, -avi, -atum

    I remove, subtract from

    opinio, -onis, f.

    idea

    decedo, -ere, -cessi, -cessum

    (here) I disappear, cease to exist

    habeo, -ere, habui, habitum

    (here) I consider, value

    alibi quam

    anywhere other than

    iudicium, -ii, n.

    judgment

    [21]

    1 Olim quidem non modo praetor aut consul sed privati etiam mittebantur qui provincias viserent et quid de cuiusque obsequio videretur referrent; trepidabantque gentes de aestimatione singulorum: at nunc colimus externos et adulamur, et quo modo ad nutum alicuius grates, ita promptius accusatio decernitur. 2 decernaturque et maneat provincialibus potentiam suam tali modo ostentandi: sed laus falsa et precibus expressa perinde cohibeatur quam malitia, quam crudelitas. 3 plura saepe peccantur, dum demeremur quam dum offendimus. quaedam immo virtutes odio sunt, severitas obstinata, invictus adversum gratiam animus. 4 inde initia magistratuum nostrorum meliora ferme et finis inclinat, dum in modum candidatorum suffragia conquirimus: quae si arceantur, aequabilius atque constantius provinciae regentur. nam ut metu repetundarum infracta avaritia est, ita vetita gratiarum actione ambitio cohibebitur.’

    21.1:

    • privati: to what does this refer?
    • Explain the mood of viserent and referrent.
    • Discuss the contrast Thrasea draws between olim and nunc: what has changed?

    21.2:

    • Explain the mood of decernatur, maneat, and cohibeatur.
    • What type of verb is ostento (whence ostentandi)?
    • Why does Thrasea regard dishonest praise (laus falsa) as worse than malice (malitia) and cruelty (crudelitas)? Do you agree?

    21.3:

    • Explain the syntax and analyse the design of severitas obstinata, invictus adversum gratiam animus.

    21.4:

    • aequabilius atque constantius: the phrase recalls a passage in Sallust (cited in the commentary). Briefly discuss the effect of this literary echo.
    • Explain the significance of the moods and tenses of regentur and cohibebitur.

    Stylistic Appreciation: Look back over the entirety of Thrasea’s speech (usu … cohibebitur, 20.3 – 21.4). How does Tacitus make this a powerful piece of persuasive oratory?

    Discussion Point: Is Thrasea right that some virtues inspire hatred? Can you think of instances when this point has been made, or ought to have been made, to our leaders today? What do you make of Thrasea’s scorn for those who seek popularity ‘like electoral candidates’? What does it tell us about Thrasea? He seems to link the pursuit of popular approval with instability and poor governance: does he have a point? (You could consider this from a modern perspective, or from that of first-century Rome at the head of an empire.)

    privatus, -i, m.

    private citizen

    viso, -ere, visi, visum

    I visit

    obsequium, -ii, n.

    obedience, loyalty

    trepido, -are, -avi, -atum (de)

    I tremble (at)

    aestimatio, -onis, f.

    judgment

    singulus, -i, m.

    individual

    colo, -ere, colui, cultum

    I court, pander to

    externus, -i, m.

    foreigner

    adulor, -ari, -atus sum

    I flatter

    nutus, -us, m.

    nod

    grates, -ium f. pl.

    votes of thanks

    ostento, -are, -avi, -atum

    I demonstrate, show off

    prex, precis, f.

    plea, prayer

    exprimo, -ere, -pressi, -pressum

    I exact, squeeze out

    perinde … quam…

    as much as

    cohibeo, -ere, -ui, -itum

    I restrict

    malitia, -ae, f.

    wickedness, malice

    pecco, -are, -avi, -atum

    I commit an offence, do wrong

    demereor, -eri, -itus sum

    I oblige

    immo

    in fact

    severitas, -atis, f.

    strictness

    obstinatus, -a, -um

    stubborn

    gratia, -ae, f.

    (here) favour

    inde

    in consequence

    magistratus, -us, m.

    magistracy, period of office

    ferme

    (here) usually

    inclino, -are, -avi, -atum

    I go down hill

    in modum (+ gen.)

    like, in the manner of

    suffragium, -ii, n.

    vote

    conquiro, -ere, -quisivi, -quisitum

    I seek after

    arceo, -ere, -cui, -ctum

    I keep at bay

    aequabilis, -e

    consistent

    constans, -antis

    steady

    repetundae (sc. pecuniae)

    money or other things that are to be restored

    from repeto

    ‘I demand back’

    infrango, -ere, -fregi, -fractum

    I crush

    avaritia, -ae, f.

    greed

    gratiarum actio, -onis, f.

    vote of thanks

    ambitio, -onis, f.

    currying of favour

    [22]

    1 Magno adsensu celebrata sententia. non tamen senatus consultum perfici potuit, abnuentibus consulibus ea de re relatum. mox auctore principe sanxere ne quis ad concilium sociorum referret agendas apud senatum pro praetoribus prove consulibus grates, neu quis ea legatione fungeretur. 2 isdem consulibus gymnasium ictu fulminis conflagravit effigiesque in eo Neronis ad informe aes liquefacta. et motu terrae celebre Campaniae oppidum Pompei magna ex parte proruit; defunctaque virgo Vestalis Laelia, in cuius locum Cornelia ex familia Cossorum capta est.

    22.1:

    • What construction is abnuentibus consulibus?
    • With reference to the Introduction, Section 6 (on Thrasea Paetus), consider why the consuls are disinclined to let Thrasea’s proposal be put to the vote.
    • What was the concilium sociorum?
    • Why is referret in the subjunctive?

    22.2:

    • isdem consulibus: suggest an idiomatic translation for this phrase.
    • gymnasium: what is this, and what connotations does such a building have? (You may wish to include consideration of the etymology of gymnasium in your answer.)
    • Try reading out loud effigiesque in eo Neronis ad informe aes liquefacta. What do you think Tacitus’ tone of voice would be like?
    • Who were the Cornelii Cossi?

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus add colour to his account of the end of the year in this little chapter?

    Discussion Point: What do you make of the ‘ominous’ destruction of Nero’s Gymnasium and his effigy within? Why does Tacitus include this detail? Does he take this to be a sign of divine judgment? Do you think there is a place for ‘prodigies’ such as this in the writing of history? What are the forces that modern historians appeal to in order to impose meaningful patterns upon (amorphous) historical time?

    adsensus, -us, m.

    agreement

    celebro, -are, -avi, -atum

    (here) I praise

    senatus consultum, -i, n.

    decree of the senate

    abnuo, -ere, -nui, -nutum

    I deny

    auctore principe

    (abl. absol.) ‘on the emperor’s authority’

    sancio, -ire, sanxi, sanctum

    I enact a law (sanxere = sanxerunt)

    (sociorum) concilium, -ii, n.

    (provincial) council

    pro praetor, -oris, m.

    propraetor (rank of provincial governor)

    pro consul, -ulis, m.

    proconsul (rank of provincial governor)

    legatio, -onis, f.

    delegation

    fungor, -i, functus sum (+ abl.)

    I carry out

    gymnasium

    gymnasium

    fulmen, -inis, n.

    lightning

    ictus, -us, m.

    strike

    conflagro, -are, -avi, -atum

    I burst into flames

    effigies, -ei, f.

    statue, effigy

    informis, -e

    shapeless

    aes, aeris, n.

    bronze

    liquefacio, -ere, -feci, -factum

    I melt

    motus terrae, motus terrae, m.

    earthquake

    celeber, -bris, -bre

    populous

    Campania, -ae, f.

    Campania (region of Italy)

    Pompei, -orum, m.pl.

    Pompeii

    magna ex parte

    to a great extent

    proruo, -ere, -rui, -rutum

    I collapse, am demolished

    defungor, -i, -functus sum

    I die

    virgo Vestalis, virginis Vestalis, f.

    Vestal Virgin

    Cossi, -orum, m.pl.

    the Cossi (a Roman family)

    capio, -ere, cepi, captum

    (here) I appoint

    [23]

    1 Memmio Regulo et Verginio Rufo consulibus natam sibi ex Poppaea filiam Nero ultra mortale gaudium accepit appellavitque Augustam dato et Poppaeae eodem cognomento. locus puerperio colonia Antium fuit, ubi ipse generatus erat. 2 iam senatus uterum Poppaeae commendaverat dis votaque publice susceperat, quae multiplicata exolutaque. et additae supplicationes templumque fecunditatis et certamen ad exemplar Actiacae religionis decretum, utque Fortunarum effigies aureae in solio Capitolini Iovis locarentur, ludicrum circense, ut Iuliae genti apud Bovillas, ita Claudiae Domitiaeque apud Antium ederetur. 3 quae fluxa fuere, quartum intra mensem defuncta infante. rursusque exortae adulationes censentium honorem divae et pulvinar aedemque et sacerdotem. atque ipse ut laetitiae, ita maeroris immodicus egit. 4 adnotatum est, omni senatu Antium sub recentem partum effuso, Thraseam prohibitum immoto animo praenuntiam imminentis caedis contumeliam excepisse. secutam dehinc vocem Caesaris ferunt qua reconciliatum se Thraseae apud Senecam iactaverit ac Senecam Caesari gratulatum: unde gloria egregiis viris et pericula gliscebant.

    23.1:

    • Who were Memmius Regulus and Verginius Rufus? Discuss the significance of the phrase Memmio Regulo et Verginio Rufo consulibus for the genre in which Tacitus is writing.
    • dato et Poppaeae eodem cognomento: what construction is this?

    23.2:

    • Parse dis.
    • Explain what certamen ad exemplar Actiacae religionis refers to.

    23.3:

    • Explain the syntax of quae and of quartum intra mensem defuncta infante.
    • Parse censentium.

    23.4:

    • State and explain the case of Thraseam.
    • apud Senecam iactaverit: why do you think Nero would have wanted to tell Seneca in particular of his mercy towards Thrasea?
    • Comment on Tacitus’ choice of the verb gliscebant here.

    Stylistic Appreciation: How in this chapter does Tacitus offer us a disturbing snapshot of the behaviour of the princeps and the senators in the reign of Nero?

    Discussion Point: ‘O homines ad servitutem paratos!’ (‘Damn these fellows so ready to be slaves!’): so the emperor Tiberius reproached the senators of his time. Does this chapter suggest a similarly slavish senate? What factors in Rome’s history and constitution led the senators to behave as they do in this chapter? Why is Tacitus so scornful of their conduct? Can you think of modern contexts – in your school, in society at large – where you might be able to observe similar forms of behaviour? What are the causes? What the consequences?

    ultra (+ acc.)

    beyond

    appello, -are, -avi, -atum

    I call

    cognomentum, -i, n.

    name

    puerperium, -ii, n.

    childbirth

    Antium, -ii, n.

    Antium (modern Anzio, Nero’s birthplace)

    genero, -are, -avi, -atum

    I give birth to, produce

    uterus, -i, m.

    womb

    commendo, -are, -avi, -atum

    I entrust to the protection of

    votum, -i, n.

    vow

    publice

    (here) as a community

    exsolvo, -ere, -solui, -solutum

    I discharge (a vow)

    supplicatio, -onis, f.

    day of thanksgiving

    fecunditas, -atis, f.

    fertility

    ad exemplar + gen.

    based on the model of

    Actiaca religio, -onis, f.

    Festival of Actium

    decerno, -ere, -crevi, -cretum

    I decree

    solium, -ii, n.

    throne

    Capitolinus Iuppiter, Iovis, m.

    Capitoline Jupiter (the greatest cult of Jupiter)

    ludicrum, -i, n.

    show, games

    circensis, -e

    of the circus

    ut … ita…

    as… so…

    Bovillae, -arum, f.pl.

    Bovillae (a town near Rome)

    edo, -ere, edidi, editum

    I put on (games)

    fluxus, -a, -um

    transitory, short-lived

    defungor, -i, -functus sum

    I die

    adulatio, -onis, f.

    flattery

    censeo, -ere, -ui, censum

    I propose

    pulvinar, -aris, n.

    ceremonial couch (for the gods)

    maeror, -oris, m.

    grief

    immodicus, -a, -um

    excessive

    adnoto, -are, -avi, -atum

    I observe (here, impersonal passive)

    sub (+ acc.)

    (here) just after

    partus, -us, m.

    birth

    prohibeo, -ere, -ui, -itum

    I forbid

    praenuntius, -a, -um (+ gen.)

    forshadowing

    imminens, -entis

    impending, imminent

    contumelia, -ae, f.

    affront, insult

    dehinc

    then

    fero, ferre, tuli, latum

    (here) I say

    reconcilio, -are, -avi, -atum (+ dat.)

    I reconcile (to)

    iacto, -are, -avi, -atum

    I boast

    egregius, -a, -um

    illustrious

    glisco, -ere

    I grow greater, swell

    [33]

    1 C. Laecanio M. Licinio consulibus acriore in dies cupidine adigebatur Nero promiscas scaenas frequentandi: nam adhuc per domum aut hortos cecinerat Iuvenalibus ludis, quos ut parum celebres et tantae voci angustos spernebat. 2 non tamen Romae incipere ausus Neapolim quasi Graecam urbem delegit: inde initium fore ut transgressus in Achaiam insignesque et antiquitus sacras coronas adeptus maiore fama studia civium eliceret. 3 ergo contractum oppidanorum vulgus, et quos e proximis coloniis et municipiis eius rei fama acciverat, quique Caesarem per honorem aut varios usus sectantur, etiam militum manipuli, theatrum Neapolitanorum complent.

    33.1:

    • What type of ablative is cupidine?
    • Parse cecinerat.

    33.2:

    • Neapolim: briefly explain Nero’s reasoning in selecting this city for his first public performance.
    • Explain the syntax of inde initium fore.

    33.3:

    • What does the vocabulary of oppidanorum vulgus imply about these men?
    • What type of verb is sectantur?

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus’ syntax and language paint an intriguing picture of the emperor and his followers in this chapter?

    Discussion Point: The 2006 BBC series Ancient Rome: Rise and Fall of an Empire claimed that aristocratic Romans’ outrage at an emperor performing on stage would be comparable to what would be felt today if the Queen became a pole-dancer. What merit is there in this comparison? What Roman prejudices emerge in this chapter? Would Tacitus’ distaste for Nero’s theatrical tendencies have been universally shared?

    in dies

    day by day

    cupido, -inis, f.

    desire

    adigo, -ere, -egi, -actum

    I drive on

    promiscus, -a, -um

    public

    scaena, -ae, f.

    stage

    frequento, -are, -avi, -atum

    I appear frequently

    Iuvenales ludi, -ium -orum, m.pl.

    the Juvenile Games

    ut

    (here) as

    parum

    insufficiently

    celeber, -bris, -bre

    well-attended

    angustus, -a, -um

    limited

    Neapolis (Gk acc. -im), f.

    Neapolis (Naples)

    quasi

    as it were

    deligo, -ere, -legi, -lectum

    I choose

    Achaia, -ae, f.

    Achaea (Roman province of mainland Greece)

    insignis, -e

    famous

    antiquitus

    from of old, long-…

    corona, -ae, f.

    garland

    studium, -ii, n.

    enthusiasm

    elicio, -ere, -licui, -licitum

    I win, elicit

    contraho, -ere, -traxi, -tractum

    I assemble

    oppidanus, -i, m.

    townsman

    municipium, -ii, n.

    town

    accio, -ire, accivi, accitum

    I summon

    usus, -us, m.

    (here) duty, function

    sector, -ari, -atus sum

    I follow in the train of

    manipulus, -i, m.

    a maniple, a company (military unit)

    Neapolitani, -orum, m.pl.

    Neapolitans, citizens of Neapolis

    compleo, -ere, -plevi, -pletum

    I fill

    [34]

    1 Illic, plerique ut arbitrabantur, triste, ut ipse, providum potius et secundis numinibus evenit: nam egresso qui adfuerat populo vacuum et sine ullius noxa theatrum conlapsum est. ergo per compositos cantus grates dis atque ipsam recentis casus fortunam celebrans petiturusque maris Hadriae traiectus apud Beneventum interim consedit, ubi gladiatorium munus a Vatinio celebre edebatur. 2 Vatinius inter foedissima eius aulae ostenta fuit, sutrinae tabernae alumnus, corpore detorto, facetiis scurrilibus; primo in contumelias adsumptus, dehinc optimi cuiusque criminatione eo usque valuit ut gratia pecunia vi nocendi etiam malos praemineret.

    34.1:

    • State and explain the case of secundis numinibus.
    • Parse casus.
    • What is striking about the phrase maris Hadriae?
    • What does ‘Beneventum’ mean and how does Tacitus play with the name?

    34.2:

    • What type of ablative is corpore?
    • What type of clause is ut introducing here?
    • What type of ablatives are gratia pecunia vi nocendi? What makes this phrase particularly effective?

    Stylistic Appreciation: With reference to Tacitus’ choice and position of words and other stylistic features, discuss how this chapter contributes to an impression of the perversity of Nero and his court.

    Discussion Point: Why does Vatinius appal Tacitus so much? What about imperial Rome made figures such as Vatinius possible? Are there any comparable figures in later history or in the present day? What do you make of the link between physical and moral deformity: is physiognomy entirely dead in modern popular thought?

    arbitror, -ari, -atus sum

    I think

    providus, -a, -um

    providential, a sign of good omen

    secundus, -a, -um

    favourable

    numen, -inis, n.

    (here) will of the gods

    noxa, -ae, f.

    harm

    theatrum, -i, n.

    theatre

    conlabor, -i, -lapsus sum

    I collapse

    per (+ acc.)

    (here) in, by

    compositus, -a, -um

    written, made up, composed

    cantus, -us, m.

    song

    grates, ium f. pl.

    thanks rendered, thanksgiving

    casus, -us, m.

    accident

    celebro, -are, -avi, -atum

    I celebrate

    petiturus (fut. partic. of peto)

    ‘as he was on his way to’

    traiectus, -us, m.

    crossing

    consido, -ere, -sedi, -sessum

    I rest, sit down

    munus, -eris, n.

    (here) a (public) show

    celeber, -bris, -bre

    crowded, well-attended

    edo, -ere, edidi, editum

    I put on (a show)

    foedus, -a, -um

    foul

    aula, -ae, f.

    court

    ostentum, -i, n.

    marvel, wonder

    sutrina taberna, -ae, f.

    shoemaker’s shop

    alumnus, -a, -um (+ gen.)

    brought up in

    detortus, -a, -um

    deformed

    facetiae, -arum, f.pl.

    sense of humour, wit

    scurrilis, -e

    scurrilous, offensive

    in contumelias

    ‘as the butt of insults’

    adsumo, -ere, -sumpsi, -sumptum

    I take on

    dehinc

    subsequently

    criminatio, -onis, f.

    accusation

    valeo, -ere, -ui

    I am powerful

    gratia, -ae, f.

    influence

    mali, -orum, m.pl.

    ‘crooks’ (refers to Nero’s courtiers)

    praemineo, -ere

    I outdo, surpass, am pre-eminent

    [35]

    1 Eius munus frequentanti Neroni ne inter voluptates quidem a sceleribus cessabatur. isdem quippe illis diebus Torquatus Silanus mori adigitur, quia super Iuniae familiae claritudinem divum Augustum abavum ferebat. 2 iussi accusatores obicere prodigum largitionibus, neque aliam spem quam in rebus novis esse: quin inter libertos habere quos ab epistulis et libellis et rationibus appellet, nomina summae curae et meditamenta. 3 tum intimus quisque libertorum vincti abreptique; et cum damnatio instaret, brachiorum venas Torquatus interscidit; secutaque Neronis oratio ex more, quamvis sontem et defensioni merito diffisum victurum tamen fuisse si clementiam iudicis exspectasset.

    35.1:

    • Parse frequentanti.
    • State and explain the case of isdem … illis diebus and discuss the effect of having two attributes (isdem and illis).
    • Briefly outline who Torquatus Silanus is. What reasons does Nero have for wanting him to be killed?

    35.2:

    • Explain why Torquatus’ employment of the titles ab epistulis, a libellis and a rationibus was dangerous.
    • What type of genitive is summae curae?

    35.3:

    • State and explain the case of defensioni.
    • Parse victurum.
    • Who is referred to by iudicis? How would you describe Tacitus’ tone here?

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus make this short passage a terrifying glimpse of Neronian Rome?

    Discussion Point: To what extent, if any, do you think Torquatus is to blame for what happened to him? What does this episode reveal about the nature of monarchy in Rome under Nero? Or about monarchy in general? Do any similar episodes spring to mind from ancient or modern history?

    munus, -eris, n.

    (here) a (public) show

    frequento, -are, -avi, -atum

    I attend

    voluptas, -atis, f.

    pleasure

    cesso, -are, -avi, -atum

    I cease, rest

    quippe

    for in fact

    adigo, -ere, -egi, -actum

    I force

    super (+ acc.)

    in addition to

    Iunia familia, -ae, f.

    the Junian family (Torquatus’ family)

    claritudo, -inis, f.

    distinction, fame

    divus, -a, -um

    divine

    abavus, -i, m.

    great-great-grandfather

    fero, ferre, tuli, latum

    (here) I claim

    obicio, -ere, -ieci, -iectum

    I bring a charge

    prodigus, -a, -um (sc. esse)

    extravagant

    largitio, -onis, f.

    hand-out, largesse

    res novae, rerum novarum, f.pl.

    revolution

    quin

    moreover that he… (ind. stat. continues)

    ab epistulis

    ‘for letters’ – a label designating ‘Private Secretary’

    (a) libellis

    ‘for petitions’ – label designating ‘Petitions Secretary’

    (a) rationibus

    ‘for book-keeping’ – label designating ‘Accountant’

    appello, -are, -avi, -atum

    I call

    cura, -ae, f.

    (here) administration

    meditamentum, -i, n.

    training exercise; first step on the path to [summa cura]

    intimus, -a, -um

    most intimate

    vincio, -ire, vinxi, vinctum

    I tie up, put in chains

    abripio, -ere, -ripui, -reptum

    I tear away

    damnatio, -onis, f.

    condemnation

    insto, -are, -stiti, -statum

    I am at hand

    brachium, -ii, n.

    arm

    vena, -ae, f.

    vein

    interscindo, -ere, -scidi, -scissum

    I sever

    ex more

    as usual

    quamvis

    although

    sons, sontis

    guilty (referring to Torquatus)

    defensio, -onis, f.

    defence

    merito

    with good reason

    diffisus, -a, -um (+ dat.)

    without confidence in

    vivo, -ere, vixi, victum

    I live (fut. partic. = victurus)

    clementia, -ae, f.

    mercy

    [36]

    1 Nec multo post omissa in praesens Achaia (causae in incerto fuere) urbem revisit, provincias Orientis, maxime Aegyptum, secretis imaginationibus agitans. dehinc edicto testificatus non longam sui absentiam et cuncta in re publica perinde immota ac prospera fore, super ea profectione adiit Capitolium. 2 illic veneratus deos, cum Vestae quoque templum inisset, repente cunctos per artus tremens, seu numine exterrente, seu facinorum recordatione numquam timore vacuus, deseruit inceptum, cunctas sibi curas amore patriae leviores dictitans. 3 vidisse maestos civium vultus, audire secretas querimonias, quod tantum itineris aditurus esset, cuius ne modicos quidem egressus tolerarent, sueti adversum fortuita aspectu principis refoveri. ergo ut in privatis necessitudinibus proxima pignora praevalerent, ita populum Romanum vim plurimam habere parendumque retinenti. 4 haec atque talia plebi volentia fuere, voluptatum cupidine et, quae praecipua cura est, rei frumentariae angustias, si abesset, metuenti. senatus et primores in incerto erant procul an coram atrocior haberetur: dehinc, quae natura magnis timoribus, deterius credebant quod evenerat.

    36.1:

    • What type of ablative is multo?
    • What is the Capitolium and what is its significance?

    36.2:

    • illic … inceptum: analyse how the syntax of this sentence helps to articulate its sense.
    • What type of ablative is amore?

    36.3:

    • What are the tenses of the infinitives vidisse … audire? What do you think the change of tense conveys? What construction here necessitates the use of infinitives?
    • State and explain the case of itineris.
    • What type of gerundive is parendum?

    36.4:

    • State and explain the mood of haberetur.

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus create in this chapter a powerfully damning account of the hypocrisy and corruption of both ruler and ruled in the time of Nero?

    Discussion Point: In this chapter Tacitus seems to delve deep into Nero’s psychology, reporting his secret hopes and his greatest fears: is this within a historian’s remit? What aspects of the relationship between the emperor and the people does Tacitus want us to dwell on? Do you accept Tacitus’ scathing judgment on the selfish priorities of the plebs?

    omitto, -ere, -misi, -missum

    I leave aside

    in incerto

    uncertain, a matter of debate

    Oriens, -entis, m.

    the East

    imaginatio, -onis, f.

    imagination

    agito, -are, -avi, -atum

    I mull over

    dehinc

    then

    edictum, -i, n.

    public proclamation

    testificor, -ari, -atus sum

    I declare

    perinde … ac…

    as much… as…

    super (+ abl.)

    about

    profectio, -onis, f.

    departure

    Capitolium, -ii, n.

    the Capitoline Hill

    veneror, -ari, -atus sum

    I worship

    artus, -us, m.

    limb

    tremo, -ere, -ui

    I tremble

    numen, -inis, n.

    divine power, divinity

    recordatio, -onis, f.

    remembrance

    desero, -ere, -ui, -sertum

    I abandon

    inceptum, -i, n.

    purpose, undertaking

    levis, -e

    (here) unimportant

    dictito, -are, -avi, -atum

    I say repeatedly

    querimonia, -ae, f.

    complaint

    modicus, -a, -um

    (here) brief

    egressus, -us, m.

    excursion, trip

    tolero, -are, -avi, -atum

    I bear, endure

    suetus, -a, -um

    accustomed

    fortuita, -orum, n.pl.

    misfortunes

    aspectus, -us, m.

    sight

    refoveo, -ere, -fovi, -fotum

    I revive

    ut … ita…

    just as… so…

    necessitudo, -inis, f.

    relationship

    pignus, -oris, n.

    tie, bond

    praevaleo, -ere, -ui

    I have superior force, prevail

    volens, -entis

    (here) welcome

    voluptas, -atis, f.

    pleasure

    cupido, -inis, f.

    desire

    praecipuus, -a, -um

    greatest, especial

    res frumentaria, rei frumentariae, f.

    corn supply

    angustiae, -arum, f.pl.

    shortage

    metuo, -ere, -ui, -utum

    I fear

    primores, -um, m.pl.

    leading men

    coram (adv.)

    among them, close at hand

    habeo, -ere, -ui, -itum

    (here) I consider

    quae natura (sc. est)

    as is the usual way

    deterius

    (here) the worse alternative

    [37]

    1 Ipse quo fidem adquireret nihil usquam perinde laetum sibi, publicis locis struere convivia totaque urbe quasi domo uti. et celeberrimae luxu famaque epulae fuere quas a Tigellino paratas ut exemplum referam, ne saepius eadem prodigentia narranda sit. 2 igitur in stagno Agrippae fabricatus est ratem cui superpositum convivium navium aliarum tractu moveretur. naves auro et ebore distinctae, remigesque exoleti per aetates et scientiam libidinum componebantur. volucres et feras diversis e terris et animalia maris Oceano abusque petiverat. 3 crepidinibus stagni lupanaria adstabant inlustribus feminis completa et contra scorta visebantur nudis corporibus. iam gestus motusque obsceni; et postquam tenebrae incedebant, quantum iuxta nemoris et circumiecta tecta consonare cantu et luminibus clarescere. 4 ipse per licita atque inlicita foedatus nihil flagitii reliquerat quo corruptior ageret, nisi paucos post dies uni ex illo contaminatorum grege (nomen Pythagorae fuit) in modum solemnium coniugiorum denupsisset. inditum imperatori flammeum, missi auspices, dos et genialis torus et faces nuptiales, cuncta denique spectata quae etiam in femina nox operit.

    37.1:

    • What polarity in Roman thought is Tacitus dwelling on in the first sentence?
    • Explain the use of the infinitives struere and uti.
    • Who is Tigellinus?

    37.2:

    • Explain the mood of moveretur.
    • How does the phrase Oceano abusque conjure an atmosphere of exoticism?

    37.3:

    • What is effective in the syntax of iam gestus motusque obsceni?
    • What type of genitive is nemoris?

    37.4:

    • Parse denupsisset. What is significant about Tacitus’ use of this verb?
    • Briefly explain the references to: flammeum; auspices; genialis torus. What do you think is the effect of these densely-packed terms from the ritual lexicon of Roman marriage?

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus generate an overpowering atmosphere of debauchery and decadence in his account of Tigellinus’ banquet?

    Discussion Point: Which tenets of traditional Roman morality are broken in this banquet? Is the sexual misconduct of leaders a perennial source of scandal? Does Tacitus’ evident outrage at this banquet come from the same angle as ours at similar stories today? (What, for instance, are the similarities, what the differences between Nero’s orgy and modern ‘bunga bunga’ parties?)

    adquiro, -ere, -quisivi, -quisitum

    I win

    perinde

    as

    struo, -ere, struxi, structum

    I set up

    convivium, -ii, n.

    banquet

    celeber, -bris, -bre (+ abl.)

    (here) celebrated for

    luxus, -us, m.

    luxury

    epulae, -arum, f.pl.

    banquet

    prodigentia, -ae, f.

    extravagance, ‘prodigality’

    stagnum, -i, n.

    lake

    fabricor, -ari, -atus sum

    I construct

    ratis, -is, f.

    raft, ship

    tractus, -us, m.

    towing

    ebur, eboris, n.

    ivory

    distinctus, -a, -um

    embellished

    remex, -igis, m.

    rower

    exoletus, -a, -um

    degenerate, perverted [ppp of exolesco, -ere]

    volucris, -is, m.

    bird

    fera, -ae, f.

    wild beast

    abusque (+ abl.)

    all the way from

    crepido, -inis, f.

    bank, quayside

    lupanar, -aris, n.

    brothel

    inlustris, -e

    noble

    completus, -a, -um (+ abl.)

    filled with

    scortum, -i, n.

    (low-class) prostitute, whore

    visor, -i, visus sum

    (here) I am on view

    gestus, -us, m.

    gesture

    obscenus, -a, -um

    filthy

    iuxta

    nearby

    nemus, -oris, n.

    grove

    circumiectus, -a, -um

    surrounding

    consono, -are, -ui

    I resound

    claresco, -ere, -ui

    I shine

    (in)licitus, -a, -um

    (un)lawful

    foedo, -are, -avi, -atum

    I defile, pollute

    flagitium, -ii, n.

    outrage, abomination

    corruptus, -a, -um

    depraved

    contaminatus, -a, -um

    perverted (contaminati, m.pl. = perverts)

    grex, gregis, m.

    herd

    in modum (+ gen.)

    in the manner of

    coniugium, -ii, n.

    marriage

    denubo, -ere, -psi, -ptum (+ dat.)

    I marry (of a woman marrying a man)

    indo, -ere, -didi, -ditum

    I put on

    flammeum, -i, n.

    bridal veil

    auspex, -icis, m.

    soothsayer

    dos, dotis, f.

    dowry

    genialis torus, -i, m.

    marriage bed

    (nuptialis) fax, facis, f.

    (wedding) torch

    operio, -ire, operui, opertum

    I hide

    [38]

    1 Sequitur clades, forte an dolo principis incertum (nam utrumque auctores prodidere), sed omnibus quae huic urbi per violentiam ignium acciderunt gravior atque atrocior. 2 initium in ea parte circi ortum quae Palatino Caelioque montibus contigua est, ubi per tabernas, quibus id mercimonium inerat quo flamma alitur, simul coeptus ignis et statim validus ac vento citus longitudinem circi corripuit. neque enim domus munimentis saeptae vel templa muris cincta aut quid aliud morae interiacebat. 3 impetu pervagatum incendium plana primum, deinde in edita adsurgens et rursus inferiora populando, antiit remedia velocitate mali et obnoxia urbe artis itineribus hucque et illuc flexis atque enormibus vicis, qualis vetus Roma fuit. 4 ad hoc lamenta paventium feminarum, fessa aetate aut rudis pueritiae, quique sibi quique aliis consulebant, dum trahunt invalidos aut opperiuntur, pars mora, pars festinans, cuncta impediebant. 5 et saepe dum in tergum respectant lateribus aut fronte circumveniebantur, vel si in proxima evaserant, illis quoque igni correptis, etiam quae longinqua crediderant in eodem casu reperiebant. 6 postremo, quid vitarent quid peterent ambigui, complere vias, sterni per agros; quidam amissis omnibus fortunis, diurni quoque victus, alii caritate suorum, quos eripere nequiverant, quamvis patente effugio interiere. 7 nec quisquam defendere audebat, crebris multorum minis restinguere prohibentium, et quia alii palam faces iaciebant atque esse sibi auctorem vociferabantur, sive ut raptus licentius exercerent seu iussu.

    38.1:

    • Parse prodidere.
    • What type of ablative is omnibus?

    38.2:

    • Comment on Tacitus’ selection of the word mercimonium.
    • State and explain the case of morae.

    38.3:

    • How is Tacitus’ use of verbs in this sentence particularly effective?

    38.4:

    • State and explain the case of rudis pueritiae.

    38.5:

    • Parse circumveniebantur.

    38.6:

    • Explain the mood of vitarent.

    38.7:

    • What type of dative is sibi?

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus’ language in this chapter make the outbreak of the Great Fire both dramatic and moving?

    Discussion Point: Did Nero start the Fire? If not, is Tacitus right to raise the possibility he did? Does he want us to believe that Nero was behind it? Can you think of contemporary examples of ‘insinuation’ (maybe from journalism)?

    prodo, -ere, -didi, -ditum

    (here) I record

    circus, -i, m.

    the Circus Maximus (Rome’s race track)

    contiguus, -a, -um

    adjoining to, next to

    mercimonium, -ii, n.

    wares

    alo, -ere, alui, alitum

    I feed, nourish

    citus, -a, -um

    swift

    longitudo, -inis, f.

    length

    corripio, -ere, -ripui, -reptum

    I seize, tear into

    munimentum, -i, n.

    solid defences

    saeptus, -a, -um

    fenced in

    cinctus, -a, -um

    surrounded

    pervagor, -ari, -atus sum

    I spread over, traverse

    plana, -orum, n.pl.

    the level ground

    edita, -orum, n.pl.

    higher areas

    inferiora, -um, n.pl.

    lower parts

    populor, -ari, -atus sum

    I ravage

    anteeo, -ire, -ivi/ -ii, -itum

    I outstrip

    remedium, -ii, n.

    (here) counter-measures

    velocitas, -atis, f.

    speed

    obnoxius, -a, -um

    vulnerable

    artus, -a, -um

    narrow

    enormis, -e

    irregular

    vicus, -i, m.

    street

    lamentum, -i, n.

    lamentation

    paveo, -ere

    I am frightened

    rudis, -e

    inexperienced, tender

    opperior, -iri, oppertus sum

    I wait for

    evado, -ere, -vasi, -vasum

    I escape

    reperio, -ire, repperi, -rtum

    I find

    longinquus, -a, -um

    remote

    casus, -us, m.

    (here) situation

    ambiguus, -a, -um

    uncertain

    compleo, -ere, -plevi, -pletum

    I fill

    sternor, -i, stratus sum

    I fling myself down

    diurus, -a, -um

    daily

    victus, -us, m.

    food

    caritas, -atis, f.

    love

    nequeo, -ere, -ivi, -itum

    I am unable

    quamvis

    although

    pateo, -ere, -ui

    I lie open

    effugium, -ii, n.

    escape

    intereo, -ire, -ii, -itum

    I die

    mina, -ae, f.

    threat

    restinguo, -ere, -stinxi, -stinctum

    I extinguish

    fax, facis, f.

    torch

    auctor, -oris, m.

    (here) authority

    vociferor, -ari, -atus sum

    I yell

    raptus, -us, m.

    looting

    licenter

    freely

    exerceo, -ere, -ui, -itum

    I carry out

    [39]

    1 Eo in tempore Nero Antii agens non ante in urbem regressus est quam domui eius, qua Palatium et Maecenatis hortos continuaverat, ignis propinquaret. neque tamen sisti potuit quin et Palatium et domus et cuncta circum haurirentur. 2 sed solacium populo exturbato ac profugo campum Martis ac monumenta Agrippae, hortos quin etiam suos patefecit et subitaria aedificia extruxit quae multitudinem inopem acciperent; subvectaque utensilia ab Ostia et propinquis municipiis pretiumque frumenti minutum usque ad ternos nummos. 3 quae quamquam popularia in inritum cadebant, quia pervaserat rumor ipso tempore flagrantis urbis inisse eum domesticam scaenam et cecinisse Troianum excidium, praesentia mala vetustis cladibus adsimulantem.

    39.1:

    • What is the case of Antii?
    • To what imperial residence does Tacitus refer here? What is the Palatium?
    • Parse haurirentur and explain its mood.

    39.2:

    • How does solacium fit into this sentence grammatically?
    • What is Ostia?

    39.3:

    • State and explain the case of ipso tempore.
    • Parse adsimulantem. With which word is it agreeing in this sentence?

    Stylistic Appreciation: How does this passage present a fascinating account of Nero’s reaction to the Fire?

    Discussion Point: What are we to make of Tacitus’ sudden change of tack in his treatment of Nero? Is your picture of the emperor altered by this chapter? ‘Fiddling while Rome burns’ has become proverbial: is it fair that Nero should be best remembered in this context? What elements of Nero’s response to the fire are recognizable from modern disaster relief? Nero’s practical and popular relief measures failed to alter public perception of the emperor: why? Can you think of other historical or modern examples, in which practical relief measures and political campaigning became intertwined?

    ago, -ere, egi, actum

    (here) I stay, spend time

    Palatium, -ii, n.

    Palatine Hill

    Maecenatis horti, -orum, m.pl.

    Gardens of Maecenas

    continuo, -are, -avi, -atum

    I connect

    propinquo, -are, -avi, -atum

    I approach

    sisto, -ere, stiti, statum

    I stop

    haurio, -ire, hausi, haustum

    I consume

    solacium, -ii, n.

    consolation, relief

    exturbatus, -a, -um

    driven out

    profugus, -a, -um

    homeless

    monumentum, -i, n.

    public building

    quin etiam

    and even

    patefacio, -ere, -feci, -factum

    I throw open

    subitarius, -a, -um

    makeshift, emergency

    inops, -opis

    destitute

    extruo, -ere, -xi, -ctum

    I put up

    subveho, -ere, -vexi, -vectum

    I carry up

    utensilia, -ium, n.pl.

    provisions

    Ostia, -ae, f.

    Ostia (Rome’s port)

    propinquus, -a, -um

    neighbouring

    municipium, -ii, n.

    town

    minuo, -ere, -ui, -utum

    I reduce

    usque ad

    right down to

    terni, -ae, -a

    three

    nummus, -i, m.

    sesterce (Roman coin)

    in inritum

    to no effect

    pervado, -ere, -vasi, -vasum

    I spread

    flagro, -are, -avi, -atum

    I blaze

    domesticus, -a, -um

    private, domestic

    scaena, -ae, f.

    stage

    Troianus, -a, -um

    of Troy

    excidium, -ii, n.

    destruction

    vetustus, -a, -um

    ancient

    adsimulo, -are, -avi, -atum

    I compare

    [40]

    1 Sexto demum die apud imas Esquilias finis incendio factus, prorutis per immensum aedificiis ut continuae violentiae campus et velut vacuum caelum occurreret. necdum positus metus aut redierat plebi spes: rursum grassatus ignis patulis magis urbis locis; eoque strages hominum minor, delubra deum et porticus amoenitati dicatae latius procidere. 2 plusque infamiae id incendium habuit quia praediis Tigellini Aemilianis proruperat videbaturque Nero condendae urbis novae et cognomento suo appellandae gloriam quaerere. quippe in regiones quattuordecim Roma dividitur, quarum quattuor integrae manebant, tres solo tenus deiectae: septem reliquis pauca tectorum vestigia supererant, lacera et semusta.

    40.1:

    • State and explain the case of aedificiis.
    • Why is violentiae in the dative?
    • Parse hominum.

    40.2:

    • What type of genitive is infamiae?
    • State and explain the case of solo.
    • Parse supererant.

    Stylistic Appreciation: Analyse how Tacitus uses language to dramatize the losses in the second fire.

    Discussion Point: How do you think Nero’s demolition of buildings to make fire-breaks was received? Considering how Nero was to use the land cleared of houses after the Fire, is it understandable that conspiracy theories arose about his involvement? When have similar theories been popularised in recent times? Is Tacitus right to record this sort of rumour in his Annals?

    demum

    at last

    imus, -a, -um

    foot of

    Esquiliae, -arum, f.pl.

    Esquiline Hill

    proruo, -ere, -rui, -rutum

    I demolish

    per immensum

    ‘over a vast area’

    continuus, -a, -um

    relentless

    violentia, -ae, f.

    violence

    velut

    as it were

    occurro, -ere, -curri, -cursum (+ dat.)

    I block, resist

    necdum

    not yet

    pono, -ere, posui, positum

    (here) I lay aside

    grassor, -ari, -atus sum

    I run riot

    patulus, -a, -um

    spacious, open

    strages, -is, f.

    slaughter, destruction

    delubrum, -i, n.

    temple

    porticus, -us, f.

    colonnade

    amoenitas, -atis, f.

    enjoyment

    dicatus, -a, -um (+ dat.)

    dedicated to

    procido, -ere, -cidi, -cisum

    I fall, am destroyed

    infamia, -ae, f.

    scandal

    praedium, -ii, n.

    estate

    Aemilianus, -a, -um

    Aemilian

    prorumpo, -ere, -rupi, -ruptum

    I break out

    condo, -ere, -didi, -ditum

    I found (a city)

    cognomentum, -i, n.

    name

    quippe

    indeed

    regio, -onis, f.

    district

    integer, -ra, -rum

    undamaged

    solum, -i, n.

    ground

    tenus (+ abl.)

    as far as, down to

    vestigium, -ii, n.

    trace

    lacer, -era, -erum

    mangled

    semustus, -a, -um

    half-burnt

    [41]

    1 Domuum et insularum et templorum quae amissa sunt numerum inire haud promptum fuerit: sed vetustissima religione, quod Servius Tullius Lunae et magna ara fanumque quae praesenti Herculi Arcas Evander sacraverat, aedesque Statoris Iovis vota Romulo Numaeque regia et delubrum Vestae cum Penatibus populi Romani exusta; iam opes tot victoriis quaesitae et Graecarum artium decora, exim monumenta ingeniorum antiqua et incorrupta, ut quamvis in tanta resurgentis urbis pulchritudine multa seniores meminerint quae reparari nequibant. 2 fuere qui adnotarent XIIII Kal. Sextiles principium incendii huius ortum, quo et Senones captam urbem inflammaverint. alii eo usque cura progressi sunt ut totidem annos mensesque et dies inter utraque incendia numerent.

    41.1:

    • numerum inire haud promptum fuerit: what do you think this suggests about the number of buildings destroyed?
    • What kind of ablative is vetustissima religione?
    • Pick out and briefly comment on the significance of two of the sacred sites mentioned by Tacitus.

    41.2:

    • Explain the mood of adnotarent.
    • What type of clause is introduced by eo usque … ut…?

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus’ use of language in this passage invest his account of the fire’s destruction with drama and pathos?

    Discussion Point: Why does Tacitus select the monuments and works of art he does for mention in this chapter? What about them contributes to the sense of irreparable loss he is evoking? To what extent is the attitude of the seniores here recognizable? And of those who observed the rather contrived coincidences? Why do you think Tacitus includes this sort of bizarre observation in his history?

    insula, -ae, f.

    block of flats

    numerum ineo, -ire, -ii

    I reach a number, count

    promptus, -a, -um

    easy

    vetustus, -a, -um

    old, ancient

    religio, -onis, f.

    holiness, sanctity

    ara, -ae, f.

    altar

    fanum, -i, n.

    shrine

    Hercules, -is, m.

    Hercules

    Arcas, -adis

    Arcadian (from Arcadia, region of Greece)

    sacro, -are, -avi, -atum

    I consecrate

    Stator, -oris, m.

    ‘the Stayer’ (a title of Jupiter)

    voveo, -ere, vovi, votum

    I vow, devote

    Numa, -ae, m.

    Numa (second king of Rome)

    regia, -ae, f.

    palace

    delubrum, -i, n.

    shrine

    Penates, -ium, m.pl.

    household gods

    exuro, -ere, -ussi, -ustum

    I burn

    decus, -oris, n.

    glory, pride

    exim

    then

    monumentum, -i, n.

    monument

    ingenium, -ii, n.

    (here) man of genius

    incorruptus, -a, -um

    undamaged

    quamvis

    although

    pulchritudo, -inis, f.

    beauty

    resurgo, -ere, -surrexi, -surrectum

    I recover, rise again

    seniores, -um, m.pl.

    older men

    memini, -isse

    I remember

    reparo, -are, -avi, -atum

    I restore

    nequeo, -ire, -ivi, -itum

    I am unable

    adnoto, -are, -avi, -atum

    I notice

    principium, -ii, n.

    beginning

    Senones, -um, m.pl.

    the Senonian Gauls

    inflammo, -are, -avi, -atum

    I set fire to

    cura, -ae, f.

    study

    totidem

    the same number of

    numero, -are, -avi, -atum

    I count

    [42]

    1 Ceterum Nero usus est patriae ruinis extruxitque domum in qua haud proinde gemmae et aurum miraculo essent, solita pridem et luxu vulgata, quam arva et stagna et in modum solitudinum hinc silvae inde aperta spatia et prospectus, magistris et machinatoribus Severo et Celere, quibus ingenium et audacia erat etiam quae natura denegavisset per artem temptare et viribus principis inludere. 2 namque ab lacu Averno navigabilem fossam usque ad ostia Tiberina depressuros promiserant squalenti litore aut per montes adversos. neque enim aliud umidum gignendis aquis occurrit quam Pomptinae paludes: cetera abrupta aut arentia ac, si perrumpi possent, intolerandus labor nec satis causae. Nero tamen, ut erat incredibilium cupitor, effodere proxima Averno iuga conisus est; manentque vestigia inritae spei.

    42.1:

    • Analyse the design of Nero usus est patriae ruinis extruxitque domum, thinking particularly about the contrasts Tacitus is drawing.
    • State and explain the case of miraculo. What does the subjunctive essent indicate here?
    • What type of dative is quibus?

    42.2:

    • Parse depressuros.
    • How does Tacitus’ choice and position of words in squalenti litore aut per montes adversos convey the difficulty of this project?

    Stylistic Appreciation: How does Tacitus underscore the extravagance and vanity of Nero’s building programme after the fire?

    Discussion Point: What are we to make of the contrast between ars and natura in this chapter? Have you encountered this polarity elsewhere in the classical world? Was it admirable to be an incredibilium cupitor? Is it admirable now? Nero was the last emperor of his dynasty (the Julio-Claudians); the emperors of the next (Flavian) dynasty built all over Nero’s great rus in urbe. Why do you think they did this? How might the fact that the dynasty to which Nero belonged ended with his death have affected our understanding of him?

    ceterum

    but

    ruina, -ae, f.

    destruction

    proinde … quam…

    so much… as…

    gemma, -ae, f.

    jewel

    miraculum, -i, n.

    source of wonder

    solitus, -a, -um

    familiar

    pridem

    for a long time

    luxus, -us, m.

    luxury

    vulgo, -are, -avi, -atum

    I popularise, make common

    arvum, -i, n.

    field

    stagnum, -i, n.

    lake

    in modum (+ gen.)

    in the manner of

    solitudo, -inis, f.

    wildnerness

    hinc … inde…

    on this side… on that side…

    prospectus, -us, m.

    view

    magister, -ri, m.

    (here) architect

    machinator, -oris, m.

    engineer

    audacia, -ae, f.

    boldness

    denego, -are, -avi, -atus

    I refuse

    tempto, -are, -avi, -atum

    I try

    vires, -ium, f.pl.

    (here) wealth, resources

    inludo, -ere, -lusi, -lusum (+ dat.)

    I fool away, squander

    Avernus lacus, -us, m.

    lake Avernus (in the Bay of Naples)

    navigabilis, -e

    navigable

    fossa, -ae, f.

    (here) canal

    ostium, -ii, n.

    mouth (of a river)

    Tiberinus, -a, -um

    of the river Tiber

    deprimo, -ere, -pressi, -pressum

    I sink, dig out

    squalens, -entis

    barren

    adversus, -a, -um

    (here) intervening

    umidus, -a, -um

    moist

    occurro, -ere, -curri, -cursum

    I occur

    Pomptinae paludes, -um, f.pl.

    the Pomptine marshes

    abruptus, -a, -um

    sheer

    arens, -entis

    dry

    intolerandus, -a, -um

    unendurable

    incredibilis, -e

    impossible, incredible

    cupitor, -oris, m.

    lover of, enthusiast for

    iugum, -i, n.

    hill

    conitor, -i, -nisus sum

    I strive

    vestigium, -ii, n.

    trace

    inritus, -a, -um

    vain

    [43]

    1 Ceterum urbis quae domui supererant non, ut post Gallica incendia, nulla distinctione nec passim erecta, sed dimensis vicorum ordinibus et latis viarum spatiis cohibitaque aedificiorum altitudine ac patefactis areis additisque porticibus quae frontem insularum protegerent. 2 eas porticus Nero sua pecunia extructurum purgatasque areas dominis traditurum pollicitus est. addidit praemia pro cuiusque ordine et rei familiaris copiis finivitque tempus intra quod effectis domibus aut insulis apiscerentur. 3 ruderi accipiendo Ostienses paludes destinabat utique naves quae frumentum Tiberi subvectassent onustae rudere decurrerent; aedificiaque ipsa certa sui parte sine trabibus saxo Gabino Albanove solidarentur, quod is lapis ignibus impervius est; 4 iam aqua privatorum licentia intercepta quo largior et pluribus locis in publicum flueret, custodes; et subsidia reprimendis ignibus in propatulo quisque haberet; nec communione parietum, sed propriis quaeque muris ambirentur. 5 ea ex utilitate accepta decorem quoque novae urbi attulere. erant tamen qui crederent veterem illam formam salubritati magis conduxisse, quoniam angustiae itinerum et altitudo tectorum non perinde solis vapore perrumperentur: at nunc patulam latitudinem et nulla umbra defensam graviore aestu ardescere.

    43.1:

    • How does the design of dimensis vicorum ordinibus et latis viarum spatiis cohibitaque aedificiorum altitudine suggest the imposition of order?
    • Explain the mood of protegerent.

    43.2:

    • What construction is effectis domibus?

    43.3:

    • Explain the syntax of accipiendo.

    43.4:

    • Why is haberet subjunctive?

    43.5:

    • Explain the mood of perrumperentur.
    • Why is the infinitive ardescere used here?

    Stylistic Appreciation: In what ways does Tacitus make this passage a thought-provoking and ambivalent account of Nero’s attempts to improve the city?

    Discussion Point: Is Tacitus’ assessment of Nero’s building works fair? How does Nero’s programme of improvements compare to the approaches of other governments, in the modern day or through history, to catastrophes?

    Gallicus, -a, -um

    of the Gauls

    distinctio, -onis, f.

    demarcation

    erigo, -ere, -rexi, -rectum

    I build

    dimetior, -iri, -mensus sum

    I measure out

    vicus, -i, m.

    street

    cohibeo, -ere, -ui, -itum

    I restrict

    altitudo, -inis, f.

    height

    patefacio, -ere, -feci, -factum

    I leave open

    porticus, -us, f.

    colonnade

    protego, -ere, -texi, -tectum

    I protect

    purgo, -are, -avi, -atum

    I clear

    pro (+ abl.)

    (here) according to

    rei familiaris copiae, -arum, f.pl.

    personal wealth

    finio, -ire, -ivi, -itum

    I prescribe, define

    apiscor, -i, aptus sum

    I obtain

    rudus, -eris, n.

    rubble

    Ostienses paludes, -um, f.pl.

    the marshes of Ostia

    destino, -are, -avi, -atum

    I assign

    Tiberis, -is, m.

    river Tiber

    subvecto, -are, -avi, -atum

    I carry up

    onustus, -a, -um

    loaded with

    trabes, -is, f.

    wooden beam

    solido, -are, -avi, -atum

    I reinforce, support

    lapis, -is, m.

    stone

    impervius, -a, -um

    resistant to

    licentia, -ae, f.

    unrestrained behaviour

    largior, -ius

    (here) ‘in greater abundance’

    in publicum

    for public use

    subsidium, -ii, n.

    means, equipment

    reprimo, -ere, -pressi, -pressum

    I stop, extinguish

    propatulum, -i, n.

    an accessible position

    communio, -onis, f.

    sharing

    paries, -etis, m.

    party-wall

    proprius, -a, -um

    one’s own

    ambio, -ire, -ivi, -itum

    I encircle

    utilitas, -atis, f.

    usefulness

    decor, -oris, m.

    beauty

    salubritas, -atis, f.

    health

    conduco, -ere, -duxi, -ductum

    (here) I am conducive

    angustiae, -arum, f.pl.

    narrowness

    perinde

    so much, so readily

    vapor, -oris, m.

    heat

    patulus, -a, -um

    open

    latitudo, -inis, f.

    wide space

    aestus, -us, m.

    heat

    ardesco, -ere, arsi

    I burn, grow hot

    [44]

    1 Et haec quidem humanis consiliis providebantur. mox petita dis piacula aditique Sibyllae libri, ex quibus supplicatum Vulcano et Cereri Proserpinaeque ac propitiata Iuno per matronas, primum in Capitolio, deinde apud proximum mare, unde hausta aqua templum et simulacrum deae perspersum est; et sellisternia ac pervigilia celebravere feminae quibus mariti erant. 2 sed non ope humana, non largitionibus principis aut deum placamentis decedebat infamia quin iussum incendium crederetur. ergo abolendo rumori Nero subdidit reos et quaesitissimis poenis adfecit quos per flagitia invisos vulgus Christianos appellabat. 3 auctor nominis eius Christus Tiberio imperitante per procuratorem Pontium Pilatum supplicio adfectus erat; repressaque in praesens exitiabilis superstitio rursum erumpebat, non modo per Iudaeam, originem eius mali, sed per urbem etiam quo cuncta undique atrocia aut pudenda confluunt celebranturque. 4 igitur primum correpti qui fatebantur, deinde indicio eorum multitudo ingens haud proinde in crimine incendii quam odio humani generis convicti sunt. et pereuntibus addita ludibria, ut ferarum tergis contecti laniatu canum interirent, aut crucibus adfixi aut flammandi, atque ubi defecisset dies in usum nocturni luminis urerentur. 5 hortos suos ei spectaculo Nero obtulerat et circense ludicrum edebat, habitu aurigae permixtus plebi vel curriculo insistens. unde quamquam adversus sontes et novissima exempla meritos miseratio oriebatur, tamquam non utilitate publica sed in saevitiam unius absumerentur.

    44.1:

    • Briefly explain Tacitus’ reference to the Sibyllae libri.
    • Parse celebravere.

    44.2:

    • Explain the syntax of rumori abolendo.

    44.3:

    • Where is Judaea, and why is it described as originem eius mali?

    44.4:

    • Whom does pereuntibus describe? Explain the syntax of this word.

    44.5:

    • Parse obtulerat.
    • How does the design of non utilitate publica, sed in saevitiam unius absumerentur underline Nero’s cruelty?

    Stylistic Appreciation: How is the hypocrisy and cruelty of the emperor brought out particularly vividly in this chapter?

    Discussion Point: Tacitus seems to view Rome as a sink-hole for the empire: when and where have similar views been widely held? Are they current today? How plausible is Tacitus’ claim that cruel treatment of a hated minority aroused popular sympathy? Are there more recent instances of this? Christian sources for Nero’s executions of Christians make no mention of his allegations of arson: why do you think this is? Whom are we to believe?

    piaculum, -i, n.

    means of appeasing

    Sibyllae libri, -orum, m.pl.

    the Sibylline books (ancient works of prophecy)

    supplico, -are, -avi, -atum

    I pray to (supplicatum [est] is an impersonal passive)

    propitio, -are, -avi, -atum

    I appease

    matrona, -ae, f.

    married woman

    haurio, -ire, hausi, haustum

    I draw (water)

    simulacrum, -i, n.

    statue

    perspargo, -ere, -spersi, -spersum

    I sprinkle over

    sellisternium, -ii, n.

    sacred banquet

    pervigilium, -ii, n.

    vigil

    largitio, -onis, f.

    lavish gifts

    placamentum, -i, n.

    appeasement

    decedo, -ere, -cessi, -cessum

    I subside

    aboleo, -ere, -evi, -etum

    I wipe out, eliminate

    subdo, -ere, -didi, -ditum

    I frame

    reus, -i, m.

    defendant; culprit; (here) scapegoat

    quaesitus, -a, -um

    elaborate

    adficio, -ere, -feci, -fectum

    I inflict

    flagitium, -ii, n.

    outrage

    invisus, -a, -um

    hated

    procurator, -oris, m.

    governor (of a province)

    supplicium, -ii, n.

    death-penalty

    exitiabilis, -e

    deadly

    pudendus, -a, -um

    shameful

    confluo, -ere, -fluxi

    I flow together

    celebro, -are, -avi, -atum

    (here) I become popular

    corripio, -ere, -ripui, -reptum

    I arrest

    fateor, -eri, fassus sum

    I confess

    indicium, -ii, n.

    evidence

    ludibrium, -ii, n.

    humiliation

    fera, -ae, f.

    wild beast

    tergum, -i, n.

    (here) skin, hide

    contectus, -a, -um

    covered with (ferarum tergis)

    laniatus, -us, m.

    tearing

    crux, crucis, f.

    cross

    adfixus, -a, -um

    (here) nailed to

    deficio, -ere, -feci, -fectum

    I end, fail

    uro, -ere, ussi, ustum

    I burn

    habitus, -us, m.

    dress, clothing

    auriga, -ae, m.

    charioteer

    permixtus, -a, -um

    mingled with

    curriculum, -i, n.

    chariot

    sons, sontis

    guilty

    novissimus, -a, -um

    (here) most extreme

    meritus, -a, -um

    deserving

    miseratio, -onis, f.

    compassion

    tamquam

    as though

    absumo, -ere, -sumpsi, -sumptum

    I do away with

    [45]

    1 Interea conferendis pecuniis pervastata Italia, provinciae eversae sociique populi et quae civitatium liberae vocantur. inque eam praedam etiam dii cessere, spoliatis in urbe templis egestoque auro quod triumphis, quod votis omnis populi Romani aetas prospere aut in metu sacraverat. 2 enimvero per Asiam atque Achaiam non dona tantum sed simulacra numinum abripiebantur, missis in eas provincias Acrato ac Secundo Carrinate. ille libertus cuicumque flagitio promptus, hic Graeca doctrina ore tenus exercitus animum bonis artibus non induerat. 3 ferebatur Seneca quo invidiam sacrilegii a semet averteret longinqui ruris secessum oravisse et, postquam non concedebatur, ficta valetudine quasi aeger nervis cubiculum non egressus. tradidere quidam venenum ei per libertum ipsius, cui nomen Cleonicus, paratum iussu Neronis vitatumque a Seneca proditione liberti seu propria formidine, dum persimplici victu et agrestibus pomis ac, si sitis admoneret, profluente aqua vitam tolerat.

    45.1:

    • What were the civitates liberae, and what does Tacitus want to suggest by vocantur here?

    45.2:

    • State and explain the case of missis.
    • What does Tacitus mean by Graeca doctrina ore tenus exercitus?
    • What type of ablative is bonis artibus?

    45.3:

    • Parse tradidere. What is the meaning of trado in this context? What is its subject?
    • With which noun are the participles paratum and vitatum agreeing?
    • State and explain the tense of tolerat.

    Stylistic Appreciation: What is there in this section to contribute to our impression of Nero, and how does Tacitus’ use of language draw attention to his wickedness?

    Discussion Point: In his search for funds, Nero turns the empire upside down and shakes it. When have countries or empires more recently behaved similarly? What impression of Nero as an emperor does this give? What sort of things would Graeca doctrina have entailed? Who in our times might most closely fit Tacitus’ acid description of Carrinas the hypocrite? Is Seneca much better? Are we to view his withdrawal from public life as principled or craven?

    confero, -ferre, -tuli, -latum

    (here) I raise (funds)

    pervasto, -are, -avi, -atum

    I ravage

    everto, -ere, -verti, -versum

    I ruin

    cedo, -ere, cessi, cessum

    (here) I fall victim (cessere = cesserunt)

    spolio, -are, -avi, -atum

    I plunder

    egero, -ere, -gessi, -gestum

    I carry off

    votum, -i, n.

    vow

    prospere

    in prosperity

    sacro, -are, -avi, -atum

    I consecrate

    enimvero

    and what is more

    simulacrum, -i, n.

    statue

    numen, -inis, n.

    deity

    Acratus, -i, m.

    Acratus (agent of Nero)

    Secundus Carrinas, -atis, m.

    Secundus Carrinas (agent of Nero)

    ille … hic…

    the former… the latter…

    flagitium, -ii, n.

    outrage

    promptus, -a, -um

    ready

    doctrina, -ae, f.

    learning

    os, oris, n.

    (here) speech

    tenus (+ abl.)

    as far as

    exerceo, -ere, -ui, -itum

    I train in, practise

    induo, -ere, -ui, -utum

    I imbue

    sacrilegium, -ii, n.

    sacrilege

    semet

    = se

    longinquus, -a, -um

    remote

    secessus, -us, m.

    retirement

    concedo, -ere, -cessi, -cessum

    I allow

    fingo, -ere, finxi, fictum

    I feign, invent

    valetudo, -inis, f.

    (here) ill-health

    aeger, -gra, -grum

    sick

    nervus, -i, m.

    muscle

    cubiculum, -i, n.

    bedroom

    trado, -ere, -didi, -ditum

    (here) I record

    venenum, -i, n.

    poison

    proditio, -onis, f.

    betrayal

    proprius, -a, -um

    one’s own

    formido, -inis, f.

    fear

    persimplex, -icis

    very simple

    victus, -us, m.

    food

    agrestis, -e

    of the countryside

    poma, -ae, f.

    fruit

    sitis, -is, f.

    thirst

    admoneo, -ere, -ui, -itum

    I urge

    profluens, -entis

    running

    vitam tolero, -are, -avi, -atum

    I support my life


    3. Latin text with study questions and vocabulary aid is shared under a not declared license and was authored, remixed, and/or curated by LibreTexts.

    • Was this article helpful?